30 พฤษภาคม 2552 มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย (คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์) และ การเคหะแห่งชาติ จัดงานวันมรดกทางวัฒนธรรมคลองแดน

30 พฤษภาคม 2552

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย (คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์) และ การเคหะแห่งชาติ

จัดงานวันมรดกทางวัฒนธรรมคลองแดน

พื้นที่นำร่องการฟื้นฟูริมน้ำ ตามโครงการชุมชนวิถีพุทธคลองแดน

โครงการนำร่องการปรับปรุงที่อยู่อาศัย และชุมชนในชนบทภาคใต้ ตำบลคลองแดน อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย (คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์) และ การเคหะแห่งชาติ ร่วมกับองค์การบริหารส่วนตำบลคลองแดนและชาวชุมชนคลองแดน จัดกิจกรรมเปิดตัวชุมชนที่ได้รับการฟื้นฟูภายใต้ชื่องาน “วันมรดกทางวัฒนธรรมคลองแดน” โดยมี นางฮูวัยดีย๊ะ พิศสุวรรณ อุเซ็ง เลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เป็นประธานในพิธีฝ่ายภาครัฐ ในวันเสาร์ที่ 30 พฤษภาคม 2552 ณ ชุมชนคลองแดน ตำบลคลองแดน อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา

ตามที่ การเคหะแห่งชาติ ได้มอบทุนวิจัยแก่ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย(มทร.ศรีวิชัย) คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ โดย อาจารย์จเร สุวรรณชาต เป็นหัวหน้าคณะวิจัย อันประกอบด้วยคณะนักวิจัยได้แก่ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นราวัฒน์ เลิศวิทยาวิวัฒน์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นิวัฒน์ ศิริกุล นายพัฒนา ธรรมสุวรรณ นายจามีกร มะลิซ้อน ดำเนินการศึกษาวิจัย โครงการนำร่องการปรับปรุงที่อยู่อาศัย และชุมชนในชนบทภาคใต้ ตำบลคลองแดน อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา และตำบลรามแก้ว อำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อเป็นโครงการนำร่องในการศึกษาปัญหา และนำเสนอแนวทางเลือกการแก้ไขปัญหา รูปแบบการดำเนินการปรับปรุงที่อยู่อาศัยและชุมชนในชนบทโดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการ ในการฟื้นฟูชุมชนริมน้ำบริเวณชุมชนคลองแดน รวมทั้งเพื่อส่งเสริมสนับสนุนให้มีการปรับปรุงและยกระดับคุณภาพที่อยู่อาศัยและชุมชนของประชากรในชุมชนให้มีความเหมาะสมต่อการพักอาศัยอย่างยั่งยืน ตลอดจนเพื่อให้ได้ข้อเสนอที่เป็นแนวทางในการกำหนดนโยบายและแผนงานการพัฒนาที่อยู่อาศัยในชนบท ซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยของประชากรส่วนใหญ่ของประเทศ

ชุมชนคลองแดนในอดีต ตั้งอยู่ในเขตเชื่อมต่อของตำบลคลองแดน และตำบลรามแก้ว มีความเจริญรุ่งเรืองมาก เนื่องจากเป็นแหล่งการค้าทางน้ำที่สำคัญแห่งหนึ่งของภาคใต้ ต่อมาเมื่อมีถนนตัดผ่าน บ้านเรือนริมน้ำจึงถูกทิ้ง ใกล้มีสภาพรกร้าง แต่จากผลการวิจัยเชิงปฏิบัติการตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงและการมีส่วนร่วม ชุมชนนี้จึงได้รับการพัฒนาฟื้นฟูที่อยู่อาศัย ส่งเสริมการยกระดับมาตรฐานการอยู่อาศัย และได้พลิกฟื้นประเพณี วัฒนธรรมพื้นบ้าน ตลอดจนภูมิปัญญาท้องถิ่น ทำให้ชุมชนเริ่มกลับสู่สภาพน่าอยู่น่าอาศัยอีกครั้ง ความสำเร็จในครั้งนี้จึงนับเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีที่ภาคีจากทุกภาคส่วนของสังคมควรจะใช้เป็นแหล่งเรียนรู้ได้ต่อไป

คณะผู้วิจัยได้คัดเลือกพื้นที่ชุมชนคลองแดน ซึ่งเป็นพื้นที่รอยต่อระหว่างตำบลคลองแดน อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา และตำบลรามแก้ว อำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นกรณีศึกษา

โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการ ดำเนินการศึกษาตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียง และการมีส่วนร่วม การพึ่งพาตนเองโดยใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่น ทั้งด้านกายภาพ ที่เน้นการปรับปรุงที่อยู่อาศัย และระบบสาธารณูปการต่างๆ ของชุมชน การพัฒนาด้านเศรษฐกิจ ที่สื่อความหมายออกมาทางด้าน การสร้างอาชีพ การพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์ชุมชน เช่น กะปิ แป้งแดง ข้าวสาร และด้านสังคม ที่ให้ความสำคัญกับวัดซึ่งเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวชุมชน และการฟื้นฟูวัฒนธรรมดั้งเดิมคือ “โนรา” การศึกษาวิจัยยังได้ให้ข้อเสนอแนะว่า ควรจะมีการวิจัยต่อยอดเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านการฟื้นฟูชุมชน การผลิตวัสดุก่อสร้างทดแทน การเป็นชุมชนที่น่าท่องเที่ยวขนาดเล็กในแนวทางวิถีพุทธ รวมทั้งการบูรณาการเส้นทางการท่องเที่ยวร่วมกับชุมชนในบริเวณพื้นที่ที่เกี่ยวเนื่องกัน ทั้งนี้ กระบวนการวิจัยทั้งหมดสามารถสำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี โดยอาศัยกระบวนการชุมชนและความร่วมมือ ร่วมใจของประชาชนในพื้นที่ศึกษา ตลอดจนหน่วยงานรัฐ และหน่วยงานอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง

กิจกรรม “วันมรดกทางวัฒนธรรมคลองแดน” ประกอบด้วย เวทีเสวนาที่เกี่ยวกับการพัฒนาที่อยู่อาศัยในชนบทตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงและการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วนของสังคม โดยการเคหะแห่งชาติ และ การพัฒนาลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา โดยมูลนิธิทักษิณคดีศึกษา ณ วัดคลองแดน นิทรรศการจากโรงเรียนคลองแดนวิทยา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย มหาวิทยาลัยทักษิณ วิทยาลัยภูมิปัญญา ชุมชนภาคีการทำงานลุ่มน้ำทะเลสาบ และหน่วยงานต่างๆในพื้นที่ การนำชมชุมชนคลองแดนโดยผู้นำชุมชน นอกจากนี้ ยังมีการแสดง “โนรา” จากยุวชนรอบลุ่มน้ำทะเลสาบ การแสดงดนตรีพื้นบ้านจากมหาวิทยาลัยทักษิณ (ภาคีในการฟื้นฟูชุมชนให้มีชีวิตชีวาด้วยวัฒนธรรมที่มีอยู่ในพื้นที่) การจำลองตลาดริมน้ำย้อนยุคที่หายไปจากคลองแดน การสาธิตผลิตภัณฑ์ปูนปั้นรูปโนรา ซึ่งเป็นอาชีพเสริมของชุมชนในการพัฒนาด้านเศรษฐกิจ

อย่างไรก็ตาม แม้โครงการวิจัยนี้จะเสร็จสิ้นแล้ว การเคหะแห่งชาติและคณะผู้วิจัยมีความเห็นพ้องกันว่า ภาครัฐควรจะสนับสนุนงบประมาณให้มีการต่อยอดงานวิจัยออกไป เพื่อให้ชุมชนแห่งนี้เป็นโครงการต้นแบบ แหล่งเรียนรู้ ที่จะนำองค์ความรู้ใหม่ การตั้งกลุ่มตามกระบวนการชุมชน การนำวัสดุมาใช้ซ้ำ การนำเทคโนโลยีก่อสร้างและวัสดุก่อสร้างทดแทนมาใช้ โดยเน้นการพัฒนาสู่ ความยั่งยืนตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง ตามรากฐานที่แท้จริงของแต่ละชุมชน และภาครัฐควรให้การสนับสนุนให้เกิดแนวทางการจัดทำโครงการเช่นนี้ในพื้นที่อื่นๆ อีกทั้งควรสนับสนุนให้เกิดแผนพัฒนาที่อยู่อาศัยในชนบทในท้องถิ่นอื่นๆ ต่อไป